Co to jest odporność i jak ją wspierać na co dzień?

Każdego dnia mamy kontakt z milionami komórek bakterii, grzybów i wirusów. Dodatkowo, okres przejściowy sprzyja namnażaniu się rozmaitych drobnoustrojów, które atakują układ odpornościowy. Dzięki odporności nasz organizm ma siłę przeciwstawiać się destrukcyjnym czynnikom zewnętrznym oraz wewnętrznym. Jednak aby skutecznie chronić organizm przed drobnoustrojami chorobotwórczymi niezbędne jest świadome i wielotorowe wzmocnienie odporności.

Co to jest układ odpornościowy? Jak działa?

Układ odpornościowy to złożona i dynamicznie powiązana struktura wewnątrz organizmu człowieka, która chroni go przed czynnikami zewnętrznymi wywołującymi zakażenia i choroby. Na układ immunologiczny składają się narządy ulokowane głównie w układzie limfatycznym, takie jak: grasica, śledziona, szpik kostny, węzły chłonne, migdałki oraz liczne komórki. Podstawową rolą układu immunologicznego jest rozpoznawanie własnych komórek i odróżnianie ich od patogenów. Na skutek kontaktu z antygenem organizm zapamiętuje “dane” obcej komórki, tworząc przeciwciała. Sprawia to, że przy ponownym ataku rozpoznaje on infekcję i w ramach naturalnej odpowiedzi immunologicznej odpiera chorobę. I właśnie na tym polega fenomen układu odpornościowego i jego zdolności do zapamiętywania. Dodatkowo układ immunologiczny człowieka strzeże równowagi wewnątrz organizmu, wzmacniając ochronę przed wpływem komórek nowotworowych oraz alergenów.

Układ odpornościowy organizmu ma zdolność uczenia się. Wykształca się mniej więcej do 12-14 roku życia.

Należy jednak pamiętać, że układ odpornościowy, podobnie jak każdy inny układ w organizmie człowieka, ulega czasem osłabieniu. Powodów może być wiele, począwszy od braków witaminowych aż po nieodpowiedni tryb życia. Dlatego, aby móc skutecznie chronić swój organizm, ważna jest świadomość tego, jak właściwie działa odporność.

Odporność i jej rodzaje

Odporność to zdolność organizmu do ochrony przed różnego typu patogenami – wirusami i infekcjami. Rodzaje odporności to sposoby, jakie wykorzystuje organizm w walce z “wrogiem”, czyli drobnoustrojami chorobotwórczymi. Odporność może być wrodzona i nabyta.

Odporność wrodzona, inaczej określana również jako nieswoista, towarzyszy nam od momentu przyjścia na świat. Odporność nieswoista to nic innego jak reakcje naszego ciała, a także odruchy, takie jak kaszel, łzy, ślina, a także węzły chłonne i skóra. Dlatego często mówi się, że odporność wrodzona jest pierwszą linią obrony organizmu. Odporność wrodzoną reprezentują liczne komórki układu odpornościowego, takie jak makrofagi, granulocyty, komórki NK oraz limfocyty B, które odpowiadają za produkcję przeciwciał.

Drugim systemem obrony jest odporność nabyta (swoista), która rozwija się wraz z kontaktem z patogenami, na przykład podczas przechodzenia choroby. Ten rodzaj odporności nabywamy po kontakcie z antygenem. Białe krwinki (limfocyty T) zapamiętują przeciwciała, które zostały wytworzone przez organizm w walce z chorobą i dlatego w przypadku kolejnego kontaktu z patogenem organizm zostaje wyposażony w zbiór mechanizmów obronnych, które pomagają przeciwdziałać postępowi choroby.

Rodzaje odporności nabytej można podzielić na bierną i czynną. Dodatkowo, każda z nich może być wytwarzana w sposób naturalny i sztuczny.

Odporność nabyta bierna jest zdolna do wytwarzania przeciwciał przez określony czas, z kolei odporność swoista czynna na stałe wpisuje się w pamięć immunologiczną. Odporność bierna naturalna kształtuje się od momentu poczęcia, ponieważ do organizmu dziecka przekazywane są przeciwciała z krwi matki, natomiast sztuczna odporność bierna pojawia się po wprowadzaniu przeciwciał, na przykład w postaci surowicy. Odporność swoista czynna zostaje uzyskana naturalnie przez kontakt z antygenem. W sposób sztuczny uzyskuje się ją poprzez podanie szczepionki, czyli nieaktywnych przeciwciał określonej grupy patogenów.

Czym są komórki układu odpornościowego?

Układ immunologiczny zaczyna produkować komórki od 3. miesiąca ciąży. Już wtedy, w okresie płodowym zaczynają kształtować się śledziona i grasica, które są narządami regulującymi prawidłowe funkcjonowanie odporności. Liczne komórki układu odpornościowego powstają w szpiku kostnym i można podzielić je na fagocyty i limfocyty.

• Fagocyty to komórki posiadające zdolność rozpoznawania i zabijania antygenów, dlatego są określane jako komórki żerne. Do fagocytów należą makrofagi zwane też monocytami, które pochłaniają patogeny, a także komórki nowotworowe, następnie zaś zostają zniszczone. Proces ten określany jest jako fagocytoza. Z kolei granulocyty uwalniają substancje niszczące ciała obce.
• Na limfocyty składają się limfocyty T – limfocyty cytotoksyczne (Tc) i pomocnicze (Th), oraz limfocyty B. Dojrzewanie limfocytów polega na wykształtowaniu się na ich powierzchni receptorów, dzięki którym zyskują zdolność do rozpoznawania patogenów atakujących organizm i odróżniania ich od dobrych komórek organizmu. Na skutek tego wspierają one pamięć immunologiczną. Limfocyty B odpowiedzialne są głównie za wytwarzanie przeciwciał, z kolei limfocyty T dojrzewają w grasicy, gdzie skupiają się na rozpoznawaniu i niszczeniu patogenów. Do grupy limfocytów zaliczane są również naturalne komórki limfoidalne, takie jak komórki NK określane jako naturalni zabójcy. Mają zdolność niszczenia komórek nowotworowych oraz innych komórek zainfekowanych antygenami.

Dlaczego dzieci chorują częściej niż dorośli?

Wielu rodziców zadaje sobie pytanie, dlaczego dzieci chorują częściej niż dorośli. Odpowiedź wydaje się być prosta. Młody organizm dziecka nie ma wypracowanej pamięci odpornościowej. Dlatego, gdy organizm dziecka napotyka na drodze drobnoustroje, nie ma możliwości wytworzenia przeciwciał, które mogłyby odeprzeć infekcję. Sprawia to, że zdolność ochrony organizmu przed różnego typu drobnoustrojami jest słabsza. Czynnikiem potęgującym częste występowanie chorób u dzieci jest środowisko. Najmłodsi narażeni są na częsty kontakt z wirusami i bakteriami poprzez przebywanie w dużych grupach i korzystanie ze wspólnych przedmiotów bez zachowania odpowiedniej higieny.

Słaba odporność – przyczyny

Podwyższona zachorowalność na infekcje jest zaburzeniem, które sprawia, że aktywność układu odpornościowego w zwalczaniu patogenów jest zauważalnie niższa. Powodów osłabionej zdolności ochrony organizmu przed patogenami może być wiele.

• Nieodpowiednio zbilansowana dietaZdrowie zaczyna się w jelitach, dlatego ogromnie ważne jest uzupełnianie niedoborów witamin i minerałów, które wzmacniają układ immunologiczny i wzbogacają dietę o niezbędne mikro- i makroelementy.
• Niewystarczająca ilość snuSen pełni kluczową rolę w wielu obszarach funkcjonowania organizmu. Deficyt snu powoduje, że organizm nie jest w pełni zregenerowany, a przez to jego zdolności obronne stają się coraz słabsze.
• Brak aktywności fizycznejRegularna aktywność fizyczna wspiera budowanie wydolności organizmu, która jest niezwykle istotna dla wzmacniania odporności. Niska wydolność potęguje zmęczenie i obniża reakcje obronne systemu odpornościowego, a przy tym może aktywować procesy nowotworowe.
• Nieodpowiednia higienaNiska ochrona organizmu wynikać może z nieodpowiedniej higieny. Ważne jest więc mycie rąk, szczególnie po wizytach w miejscach, w których przebywa duża ilość osób, na przykład sklepy, szkoły i przedszkola oraz zakład pracy.
• Czynniki genetyczne
  Zaburzenia w regulacji odpowiedzi immunologicznej mogą wynikać z uwarunkowań genetycznych. Zakłócenia w prawidłowym funkcjonowaniu odporności mogą występować u osób, które genetycznie obciążone są cukrzycą lub chorobami nowotworowymi.

Odporność – jak ją wzmacniać?

Naturalne siły organizmu można wzmacniać różnego typu preparatami. Najbardziej powszechnym i dostępnym sposobem jest sięgnięcie po suplementy, herbatki lub syropy na odporność. Dla dzieci, które mają awersję do połykania tabletek lub syropów stworzono suplementy w formie żelek na odporność. Z kolei wśród zwolenników naturalnych rozwiązań dominują soki z owoców bogatych w antyoksydacyjne polifonele, zakwasy oraz oleje z nasion lnu czy czarnuszki. Aby suplementacja przyniosła zamierzony rezultat, niezbędna jest konsultacja z lekarzem pierwszego kontaktu, który na podstawie wywiadu lekarskiego będzie w stanie zasugerować odpowiednie preparaty.

Szczepienia ochronne są rozwiązaniem, które pomaga w nabywaniu odporności organizmu poprzez wprowadzanie doń nieaktywnych przeciwciał. Nieaktywne przeciwciała trafiające do organizmu poprzez szczepienia wytwarzają pamięć immunologiczną. Decydując się na szczepienie, należy jednak skonsultować się z lekarzem, aby ten mógł zweryfikować i zaklasyfikować pacjenta do wykonania szczepienia. Szczepienia obarczone są jednak pewnym ryzykiem i mogą prowadzić do pojawienia się skutków ubocznych, a więc i w tym przypadku konieczna jest klasyfikacja pacjenta.

Suplementy na odporność – który preparat wybrać?

W aptekach i drogeriach dostępnych jest wiele suplementów diety, które wzmacniają naturalną odporność. Wybierając odpowiednie preparaty, należy kierować się składem suplementu. Podstawowe składniki aktywne, które wspierają odporność, to przede wszystkim witamina C, witamina D oraz cynk. Poniżej przedstawiamy właściwości wybranych składników mineralnych i odżywczych.

• Witamina C pomaga łagodzić dolegliwości grypopodobne, a także zmniejsza podatność na pojawienie się infekcji dolnych dróg oddechowych. Dodatkowo witamina C pozwala zmniejszyć częstotliwość przeziębień. W drogerii Magnuspharm dostępne są preparaty z witaminą C w kapsułkach oraz witamina C w proszku marki Solherbs, jak również popularna Rutinacea.
• Witamina D pobudza powstawanie komórek układu odpornościowego oraz produkuje substancji przeciwdrobnoustrojowych, co pomaga eliminować patogeny. Niedobór witaminy D3 zwiększa szansę zachorowania na grypę. W asortymencie Magnuspharm znajdziesz szereg suplementów z witaminą D3, jak na przykład Detrinin Gold, D-Vitum oraz D3 Caps Soleil.
• Nienasycone kwasy tłuszczowe omega wspierają odporność poprzez łagodzenie stanów zapalnych. Uzupełnienie diety kwasami omega jest szczególnie ważne w przypadku dzieci, ponieważ to właśnie w najmłodszym wieku ważne jest wzmacnianie odporności nabytej.
• Cynk łagodzi objawy przeziębienia takie jak gorączka oraz łagodzi dolegliwości w postaci nieżytu nosa. Dodatkowo cynk ma ogromne znaczenie w produkcji przeciwciał, dlatego można rozważyć suplementację cynkiem organicznym.
• Czarny bez to wyjątkowa roślina, której każda z części ma właściwości prozdrowotne. Owoce, kwiat, owoc i kora czarnego bzu posiadają wysoką zawartość witaminy C i polifenoli, które wzmacniają procesy obronne, a przy tym wspierają funkcjonowanie układu oddechowego. W internetowej drogerii Magnupharm znajdziecie kapsułki z czarnego bzu, które pomagają zwalczać infekcje.
• Czarnuszka to coraz częściej stosowane rozwiązanie w profilaktyce odporności. Na rynku dostępne są kapsułki, oleje i nasiona czarnuszki, które działają przeciwzapalnie i pomagają w łagodzeniu dolegliwości górnych dróg oddechowych.
• Czosnek określany jest często jako naturalny antybiotyk lub prebiotyk, dzięki swoim przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybiczym właściwościom. Preparaty z czosnkiem przede wszystkim działają antyoksydacyjnie i chronią organizm przed infekcjami.

W internetowej drogerii Magnuspharm dostępne są suplementy na odporność, które uzupełniają dietę w kluczowe dla odporności witaminy.

Co jeszcze brać na odporność?

Wiele mówi się o tym, że zdrowie zaczyna się w jelitach. Podobnie jest z odpornością. Zdecydowana większość komórek, na którą składa się układ odpornościowy, zlokalizowana jest w jelitach. Dlatego chcąc wzmocnić odporność, należy dostarczać bakterie probiotyczne, które wzmacniają mikroflorę jelitową i układ pokarmowy. Probiotyki wspierają układ odpornościowy poprzez kolonizację dobroczynnych i chorobotwórczych bakterii w przewodzie pokarmowych. Do szczepów bakterii probiotycznych, które mają dobroczynny wpływ na odporność, należą:

• Lactobacillus rhamnosus GG (szczepy HN001, DR20TM)
• Lactobacillus acidophilus (szczepy LC1, La1, HN017)
• Streptococcus salivarius K12
• Bifidobacterium bifidum (szczep Bb12)
• Lactobacillus casei (szczep DN 114 001)

Naturalna odporność może być również wzmacniana poprzez suplementację beta-glukanu. Beta-glukan to polisacharyd budulcowy, który występuje w komórkach grzybów, alg oraz drożdży. Beta-glukan zaliczany jest do immunostymulantów, które aktywują komórki NK, które z kolei są zdolne do zwalczania patogenów. Dodatkowo beta-glukan zawarty w azjatyckich grzybach Shiitake i Reishi chroni organizm przed niekorzystnymi procesami wewnętrznymi, takimi jak degradacja tkanek wnętrza organizmu.

W ostatnich latach bardzo duże uznanie zyskały produkty pszczele, takie jak propolis i pierzga pszczela. Produkty te z racji swoich naturalnych właściwości prozdrowotnych uzyskały miano superfoods. Propolis to substancja działająca przeciwzapalnie, przeciwwirusowo i antybakteryjnie, co umożliwia skuteczne zwalczenie patogenu. Z kolei pierzga pszczela podobnie jak probiotyk wspiera wytwarzanie dobroczynnych bakterii dzięki zawartości kwasu mlekowego, który wspiera organizm podczas nawracających infekcji.

Jak dbać o prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego?

Zbilansowana dieta to nie wszystko. Odporność organizmu to zdecydowanie coś więcej niż przyjmowanie kapsułek z witaminą C. Chcąc długofalowo wzmacniać odporność, warto zatroszczyć się również o codzienny dobrostan. Zdolność organizmu do obrony przed drobnoustrojami jest zdecydowanie silniejsza, kiedy jesteśmy wyspani, a nasze siły – zregenerowane. Odpowiednia ilość snu nie tylko wpływa na koncentrację w ciągu dnia, ale również i na układ odpornościowy. Dlatego przed zaśnięciem warto jest wietrzyć sypialnię przez około 20 minut – poprawia się wtedy jakość snu. Przegrzanie ciała może przyczyniać się do powstawania stanów podgorączkowych i migren. Ponadto, zdrowy i zdolny do obrony organizm to również wynik dobrego samopoczucia i utrzymywania dobrych relacji z najbliższymi. Równie istotną kwestią przy zwiększaniu odporności jest zachowanie równowagi pomiędzy życiem prywatnym a zawodowym. Długotrwały stres i towarzyszące mu nadmierne emocje zwiększa podatność na przeziębienie i różnego typu infekcje.